Laboratuvarlardan fabrikalara, temizlik ürünlerinden tarımsal ilaçlara kadar kimyasallar hayatın her alanında karşımıza çıkar. Ancak bu maddelerle çalışırken güvenlik önlemleri alınmadığında ciddi sağlık sorunları ve kazalar meydana gelebilir. Bu nedenle kimyasallarla çalışırken bilinçli hareket etmek hayati önem taşır. İşte kimyasallarla güvenli çalışma için bilinmesi gerekenler.
1. Kimyasalların Tehlike Sınıflarını Tanıyın
Her kimyasal aynı risk seviyesinde değildir. Bu yüzden kullanılan maddenin:
- Zararlılık düzeyi
- Yanıcılığı
- Patlayıcılığı
- Cilt ve solunum üzerindeki etkileri
gibi özelliklerini iyi bilmek gerekir. Kimyasallar genellikle şu şekilde sınıflandırılır:
- Toksik (Zehirli)
- Aşındırıcı (Korozif)
- Yanıcı
- Patlayıcı
- Çevreye zararlı
2. MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu) Okunmalı
Her kimyasal için hazırlanmış olan MSDS (veya SDS), o maddenin güvenli kullanım bilgilerini içerir. MSDS formunda şu bilgiler yer alır:
- Fiziksel ve kimyasal özellikler
- Sağlık etkileri
- İlk yardım önlemleri
- Yangın söndürme yöntemleri
- Depolama ve bertaraf bilgileri
Çalışmaya başlamadan önce MSDS formu mutlaka incelenmelidir.
3. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Kullanın
Kimyasallarla çalışırken uygun kişisel koruyucu ekipmanlar kullanmak şarttır. Bunlar:
- Eldiven: Nitril, lateks veya PVC türleri
- Koruyucu gözlük / yüz siperi
- Maske / Solunum cihazı: Özellikle tozlu ya da gazlı ortamlarda
- Laboratuvar önlüğü / iş kıyafeti
Her kimyasal için kullanılacak KKD tipi değişebilir; bu nedenle doğru seçim yapılmalıdır.
4. Havalandırma ve Çalışma Ortamı
Kapalı alanlarda kimyasallarla çalışmak, buhar ve gaz birikmesine neden olabilir. Bu nedenle:
- İyi havalandırma sağlanmalı
- Gerekirse lokal egzost sistemleri (davlumbaz, aspiratör) kullanılmalı
- Buharlı kimyasallar açık alanda ya da özel kabinlerde kullanılmalıdır
5. Etiketleri ve Uyarı Piktogramlarını Dikkate Alın
Kimyasal ambalajları üzerinde yer alan etiketler ve uyarı simgeleri, önemli bilgiler içerir:
- GHS (Global Harmonize Sistem) uyarı sembolleri
- R- ve S-cümleleri (Risk ve güvenlik ibareleri)
- Üretici ve kullanım talimatları
Bu işaretlerin anlamlarını bilmek, doğru müdahaleyi sağlar.
6. Depolama Kurallarına Uyun
Her kimyasal, belirli koşullarda saklanmalıdır:
- Yanıcı maddeler alev kaynaklarından uzak tutulmalı
- Asit ve bazlar ayrı dolaplarda saklanmalı
- Kimyasallar sızdırmaz, etiketli ve sağlam kaplarda muhafaza edilmeli
- Raflar devrilmeye karşı sabitlenmeli ve taşıma kapasitesine uygun yüklenmeli
7. Acil Durumlara Hazırlıklı Olun
Kimyasal dökülme, yanma ya da temas durumlarında panik yerine doğru müdahale gerekir:
- Göz duşu ve acil duş sistemleri erişilebilir olmalı
- Yangın söndürücüler uygun yerde ve kontrol edilmiş olmalı
- İlk yardım eğitimi almış personel görevde olmalı
- Dökülme kitleri hazır bulunmalı (özellikle asit-baz temizleyiciler)
8. Eğitim Şart!
Kimyasallarla çalışan herkes mutlaka:
- Kimyasal güvenliği eğitimi
- KKD kullanımı eğitimi
- Acil durum tatbikatları
gibi temel eğitimleri almalı ve düzenli aralıklarla bilgilerini tazelemelidir.
Kimyasallarla güvenli çalışmak, yalnızca kişisel koruyucu ekipmanla sınırlı değildir. Doğru bilgi, bilinçli hareket ve sistemli yaklaşım, iş kazalarını ve sağlık risklerini en aza indirmenin anahtarıdır. Hem çalışan güvenliğini sağlamak hem de yasal yükümlülükleri yerine getirmek için kimyasal güvenliği uygulamalarına titizlikle uyulmalıdır.